Antwoord van Wallonië op het Brusselse Appel "Wij bestaan".

Mouvement du Manifeste wallon

In een manifest met als titel « Wij bestaan » hebben Brusselaars behorende tot verschillende taalgemeenschappen en van allerhande afkomst vandaag voor hun stad de plaats opgeëist die haar toekomt op de Belgische en internationale scène. Brussel weigert nog verder een als gebruiksvoorwerp beschouwde hoofdstad te zijn en ertoe genoopt te zijn alleen maar de rol van kleinste gemene deler te spelen. Als multiculturele smeltkroes beoogt ze haar eigen lot in handen te hebben. 

Wallonië kan zich alleen maar verheugen over deze zelfbevestiging. En met de stem van de ondertekenaars van dit schrijven biedt ze zich op dit historische moment als partner aan, terwijl ze loyaal de hand uitstrekt aan Vlaanderen dat ook zijn zelfstandigheid verworven heeft. 

In de toe-eigeningsbeweging die de gefedereerde Gewesten van bij ons en de Duitstalige taalgemeenschap beleven moet de cultuur een hoofdrol spelen. De geschiedenis biedt geen enkel voorbeeld van een gemeenschap die haar zelfbevestiging doorgevoerd heeft zonder over een eigen taal te beschikken. 

In de herstelfase waartoe Wallonië geroepen wordt, zal de cultuur een van de krachtigste hefbomen zijn. De uitdrukking van haar drang naar bestaan laat zich reeds waarnemen. Men hoort het in de teksten, de toneelstukken, de liederen, de films, de televisie-uitzendingen. Maar men hoort het ook in de kringen waar de burgers zich vormen of in de groepen die strijden voor recht en democratie. 

Inderdaad, die cultuur spreekt niet over Wallonië zoals over een essentie maar wel zoals over een gemeenschap die een geschiedenis heeft, die het heden beleeft en die zich in de toekomst projecteert. Een gemeenschap waarin mannen en vrouwen leven en werken die zich niet enkel definiëren t.o.v. hun roemrijk verleden maar ook door hun projecten. 

Die cultuur kan alleen maar open staan. Hoe zou het anders kunnen? Door de eeuwen heen zijn mannen en vrouwen van elders gekomen – eerst vanuit het noorden, dan vanuit de mediterrane gebieden en ten laatste vanuit andere continenten – om het lief en leed van de Walen te delen. Deze inbreng heeft vruchten opgebracht. En heeft een traditie van multiculuralisme doen ontstaan, die dag in dag uit zo goed wordt beleefd dat ze het soms nalaat zichzelf te bevestigen. 

De Brusselse oproep biedt een nieuwe gelegenheid om over al die thema’s een openlijke discussie te voeren. 

Het Belgische federalisme, dat reeds sinds een eeuw werd bedacht en dat 35 jaar geleden werd ingevoerd, - een zeer geraffineerd product ontstaan uit de ontmoeting van de culturele aspiraties van de Vlamingen en uit de sociaal-economische eisen van de Walen – is heden ten dage zeker en vast een volgroeid systeem. In Wallonië hebben de gewestelijke instellingen een kritische massa bereikt die hen in de mogelijkheid stelt alle overdrachten van bevoegdheden zonder grote moeilijkheden te verwerken. (De Waalse regering is bijvoorbeeld het verst gegaan in de hervorming van de plaatselijke besturen, provincies en gemeenten. In een land waar de plaatselijke autonomie altijd werd gesacraliseerd, ziet deze sprong vooruit er revolutionair uit). 

Maar dat federalisme, in zijn bicommunautaire vorm, heeft Brussel doen stikken in een keurslijf en heeft aan de taal een rol gegeven die met het kosmopolitische karakter van onze gemeenschappen weinig compatibel is. Vooral, het resultaat hiervan is dat de culturele stromingen werden georiënteerd door krachten die noch Brussel noch Wallonië ten goede zijn gekomen. Deze funeste krachten hebben inderdaad ruimschoots verhinderd dat men de identiteit van het levendige en invloedrijke creatiecentrum – de eerst vernoemde – zou waarnemen, en hebben aan de tweede verboden de instrumenten in voege te brengen die haar zouden toelaten het woord te nemen (als men haar nog de weinige hulpmiddelen waarover zij nog beschikte niet uit de handen heeft gerukt; de ontmanteling van de RTBF is in dit opzicht een tragedie). Het resultaat is bekend. In Wallonië wordt Brussel vaak niet als het hart van een gemeenschap in beweging beschouwd maar als de zetel van een verafgelegen en arrogante administratie, en Wallonië wordt in Brussel aanzien als een provincie met verouderde gebruiken. 

Dit symbolische tekort is nadelig voor Wallonië en, dientengevolge, ondermijnt het dynamisme van haar partners. Het Waalse project blijft op het sociaal-economisch vlak toegespitst. Dat gebeurt zeker met recht. Maar de Waalse regering mag dan nog alle saneringsprogramma’s op touw zetten die ze wil : zonder culturele referenten zal zij onvermijdelijk in haar pogingen mislukken. 

Hun waardigheid terugbezorgen aan al diegenen die in Wallonië leven en arbeiden houdt inderdaad in dat een verstandige culturele politiek wordt gevoerd, die tot uiting komt in de media en in het onderwijs. De Waalse intellectuelen streven ten andere sinds jaren naar een dergelijke politiek 

Zoals de Brusselse ondertekenaars van het Manifest « Wij bestaan », denken wij « dat het hoog tijd is om definitief een Belgische Staat, waar de twee Gemeenschappen elkaar trotseren, de rug toe te keren, om aan de drie Regio’s van het land de gelegenheid te bieden zich zij aan zij te ontplooien, ieder met een eigen identiteit en efficiënte instellingen ». Op het ogenblik dat de onderhandelingen, die de toekomst van deze drie Gewesten zullen bepalen, op handen zijn, doen wij beroep op de verbeelding. De solidariteit tussen Walen en Brusselaars moet niet noodzakelijk de vorm aannemen van gemeenschappelijke instellingen die hen allebei negeren. Wij richten ons tot alle verantwoordelijke afgevaardigden : dat zij er zouden van bewust worden dat de Walen zowel als de Brusselaars er belang bij hebben instrumenten in het leven te roepen die hun toekomst zullen veilig stellen. 

[Vertaling Michel Faucq Edingen]


Nicolas ANCION, écrivain, LIEGE 
Edgard ANDRE, Professeur honoraire à l’Université de Mons-Hainaut, HAVRE 
François ANDRE, politologue, délégué CGSP , AUTREPPE 
Danielle BAJOMEE, professeure à l’Ulg, LIÈGE 
Willy BAL, Professeur émérite UCL, académicien, écrivain wallon, JAMIOULX 
Yannick BAUTHIERE enseignant, GEMBLOUX 
Jean-Pierre BERTRAND, Professeur à l’Université de Liège, THEUX 
Francis BISMANS, Professeur à l’Université de Nancy, secrétaire général du mouvement socialiste, FLEMALLE 
Guibert BODART, directeur honoraire du SPF Finances, LA HULPE 
Christine BOMBOIR, NAMUR 
Marie-Guy BOUTIER, professeur à l'Université de Liège, LIEGE 
Jacques BRASSINNE de LA BUISSIERE, docteur en sciences politiques, GEMBLOUX 
François BROUYAUX, enseignant, BRUXELLES 
Marinette BRUWIER, Professeur honoraire à l’Université de Mons-Hainaut, MAISIERES 
Jean CAPIAU, Scénographe, LA LOUVIÈRE 
Michel CIPARISSE, artiste, NAMUR 
Maurice CHEZA, Professeur émérite à l’UCL, NAMUR 
Willy COLETTE, Prisonnier politique 1940-1945, SAINT-MARC 
Luc COURTOIS, Professeur à l’UCL , dir. des trav. Fondation wallonne PM et JF Humblet, LOUVAIN-La-NEUVE 
Jean-Paul D’HAEYER, enseignant et militant syndical, GELBRESSEE 
Eulalia DAMASO, Professeur, FLEMALLE 
Marie-Anne DELAHAUT, administratrice réseaux, HOUR 
Armand DELCAMPE directeur du théâtre Jean Vilar et du Festival de Spa, BOUSVAL 
Jean-Pierre DELHAYE, historien 
Francis DELMOTTE, Cercle Républicain, MONS 
Benoît DENIS, chef de travaux à l'ULg, ESNEUX 
Guy DENIS, écrivain et galeriste, LOUFTEMONT 
Philippe DESTATTE, historien, HOUR 
Anne DEVLEESHOUWER, Formatrice en alphabétisation, LA LOUVIÈRE 
Julien DOHET, historien, LIEGE 
Christian DRAGUET, Délégué CGSP, ALLEUR 
Daniel DROIXHE, Chargé de cours à l'Université de Liège, académicien, OUPEYE 
Jacques DUBOIS, Professeur émérite à l’ULg, LIEGE 
Isabelle DUCULOT, formatrice en entreprise, LIEGE 
Pierre DUFAUX, ancien journaliste RTBF, NAMUR 
Jean-Pierre DUMONT, écrivain wallon, CLAVIER 
André DUMOULIN, Professeur à l’université, CIUDAD PANAMA 
Patrick DUPUIS, écrivain et éditeur, OTTIGNIES 
Pascal DURAND, Professeur à l’Université de Liège, ESNEUX 
José FONTAINE, Docteur en philosophie de l’UCL, Directeur de Toudi, GRATY 
Michel FOURGON, compositeur, LA GLEIZE 
Michel GIGOT, vice-président du Mouvement du Manifeste Wallon, syndicaliste CNE LOUVAIN-LA-NEUVE 
Pierre GILLIS, Professeur à l’Université de Mons-Hainaut, MONS 
Ernest GLINNE, Ancien Ministre et Député européen honoraire, COURCELLES 
Anne-Catherine GUIO, économiste, GESVES 
Chantal HARTMAN, Réalisatrice Télé, TAVIERS 
Thierry HAUMONT, écrivain, Prix Rossel, CHARLEROI 
Arnold HAUWAERT, Vivre en Wallonie, SAMBREVILLE 
Jean-Pierre HIERNAUX, Professeur à l'Université, FLEURUS 
Jean-Pol HIERNAUX, fonctionnaire wallon, NAMUR 
Jean-Charles JACQUEMIN, professeur FUNDP, GELBRESSEE 
Jacques JOSET, Professeur ordinaire émérite, Université de Liège, LIEGE 
Ivonne JOYEUX, régente en arts plastiques, WATERLOO 
Guy JUCQUOIS, professeur émérite de l’Université de Louvain, CORTIL-WODON 
Georges KELLENS, professeur émérite de l'ULg, NEUPRÉ 
Jean-Marie KLINKENBERG, Professeur à l’ULg, LIEGE 
Caroline LAMARCHE, écrivain, LIÈGE 
Janine LARUELLE, céramiste, LA LOUVIERE 
Jean-Pierre LEBRUN, psychanalyste, NAMUR 
Edmond LEGROS Professeur émérite de l'UCL, LIEGE 
Jean-Pierre LEMAITRE Département des sciences économiques UCL, LOUVAIN-LA-NEUVE 
Jean LEROY, Enseignant, LA LOUVIÈRE 
Micheline LIBON, historienne. Professeur émérite de l'UCL, NANINNE 
Gabriel LIEGEOIS, économiste, OUFFET 
Emmanuel LORETELLI, Professeur, LA LOUVIERE 
Jean LOUVET, dramaturge, président du Mouvement du Manifeste Wallon, LA LOUVIERE 
Lucien MAHIN, écrivain et chercheur en langue wallonne, vétérinaire privé à l’étranger, ancien enseignant-chercheur à l'Institut Agronomique et Vétérinaire de RABAT 
Christine MAHY, Directrice du Miroir Vagabond, DURBUY 
Paul MALHERBE, Prêtre, NAMUR 
Nicole MALINCONI, écrivain, NAMUR 
Pierre MANIL, Psychologue, Formateur dans le secteur socio-éducatif, FLOREFFE 
Paul MEYER, cinéaste, VISE 
Laurent MINGUET, Manager de l’année 2004, LIEGE 
Thibaud NANIOT, historien, NAMUR 
Jean NOËL, Directeur hon. de Ministère, LA BOUVERIE 
Françoise ORBAN, professeure FUNDP, NAMUR 
Marcel OTTE Professeur à l’Université de Liège, LIEGE 
Jules PIRLOT, Professeur d’histoire, LIEGE 
Jean PIROTTE, Professeur émérite à l’UCL, JAMBES 
Jacques QUIVY, Dr.Sc.Ingénieur Spécialiste secteur industriel « Biotechnologie et Sciences de la vie » LOUVAIN-LA-NEUVE 
Alex REMACLE Consultant en informatique et Stratégie Internet, ORBAIX 
Philippe RENAULT, Forestier, IVOZ-RAMET 
Daniel RICHARD, syndicaliste wallon, HERSTAL 
Emile RIKIR, archiviste, HUY 
Caroline SAPPIA, assistante de recherche à l’UCL, chargée de projet à la Fondation wallonne P.-M. et J.-F. Humblet BRUXELLES 
Jean-Louis SBILLE , Comédien et auteur, BRUXELLES 
Daniel SERET, Artiste-peintre-animateur, DURBUY 
Emile SERVAIS, Ancien Président MOC fédé. de Namur, Prof.Hon. UCL, MALONNE 
Claude SNAPS, Vétérinaire, conseiller communal républicain, BEAUVECHAIN 
Annick THYRE, secrétaire générale adjointe de la FGTB wallonne, NAMUR 
Anne TIRIFAHY, Fonctionnaire, FLEURUS 
Lise THIRY, Virologue, BRAINE-LE-CHATEAU 
Florence TONDEUR, urbaniste, WATERLOO 
Vincent VAGMAN, historien, JAMBES 
Denise VAN DAM, Maître de conférence FUNDP, DINANT 
Guy VANDELOISE, Docteur en histoire de l’art, Professeur, peintre et sculpteur, LIEGE 
Jean-Claude VANDERMEREN, secrétaire FGTB wallonne, JAMBES 
José VERDIN, Directeur de la Form'action André Renard, ESNEUX 
Carmelo VIRONE, écrivain, LIEGE 
Yves WEZEL, économiste, CHARLEROI 
Yves WINKIN, anthropologue, professeur à l'Ecole Normale Supérieure, LYON 
Evence YANCENNE à MORLANWELZ 
Marie-Denise ZACHARY, économiste, BRUXELLES